Chứng khoán là gì? Những điều cơ bản cần biết trước khi đầu tư

Có nhiều người quan tâm đến câu hỏi về chứng khoán hiện nay: Chứng khoán là gì? Những điều cơ bản cần biết trước khi đầu tư? Nên đầu tư vào thị trường chứng khoán hay không? Mảnh đất màu mỡ này được nhiều nhà đầu tư lựa chọn để đầu tư sinh lời, tuy nhiên cũng đi kèm với nhiều rủi ro tiềm ẩn.

Phân loại, đặc điểm, lợi ích và đánh giá về việc đầu tư vào thị trường này sẽ được NCL STORE phân tích chi tiết. Theo dõi để hiểu rõ hơn về lĩnh vực này!

Chứng khoán là gì?

Chứng khoán là một công cụ tài chính thể hiện quyền sở hữu đối với một tài sản hoặc phần vốn trong một công ty. Chứng khoán là loại tài sản mà bạn có thể huy động vốn hay giao dịch trên thị trường chứng khoán cho chính phủ hoặc các doanh nghiệp.

Chứng khoán bao gồm những loại nào?

Trái phiếu là một loại chứng khoán tương đối an toàn, được xác nhận là nợ một khoản tiền cụ thể của người phát hành (công ty hay chính phủ), bắt buộc phải trả cho người chủ sở hữu trái phiếu với một khoảng lợi tức quy định và trong một khoảng thời gian xác định. Trái phiếu bao gồm: trái phiếu chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp, trái phiếu thành phố, và trái phiếu quỹ tương hỗ.

Cổ phiếu là một loại chứng khoán mà giá trị của nó thể hiện quyền sở hữu của bạn với một công ty. Khi bạn chấp nhận mua cổ phiếu của một công ty thì đồng nghĩa với việc bạn đã trở thành một phần của chủ sở hữu công ty đó. Cổ phiếu bạn càng nhiều thì quyền chủ sở hữu và sức ảnh hưởng của bạn càng lớn, bạn có thể giao dịch cổ phiếu trên thị trường chứng khoán và giá được xác định bởi cung và cầu.

Chứng chỉ quỹ là một loại chứng khoán thể hiện quyền sở hữu của nhà đầu tư đối với một phần vốn góp của bạn vào quỹ đầu tư chứng khoán.

Chứng khoán là một trong những cách đầu tư lợi nhuận nhanh nhất nhưng cũng đồng nghĩa với rủi ro cao, bạn phải thật sự am hiểu về nó mới thật sự mang lại giá trị cho bạn. Giá trị của chứng khoán có thể biến động và bạn có thể mất tiền.

Trước khi đầu tư chứng khoán, điều quan trọng là phải thực hiện nghiên cứu của bạn và hiểu các rủi ro liên quan. Bạn cũng nên nói chuyện với một cố vấn tài chính để xem các loại đầu tư nào phù hợp với bạn.

Đặc điểm của chứng khoán

• Có thể mua bán, trao đổi, chứng khoán là công cụ tài chính có giá trị.
• Có thể giao dịch trên thị trường, chứng khoán là sản phẩm tài chính.
• Có tính rủi ro: Chịu tác động lớn của rủi ro như rủi ro thị trường, rủi ro lạm phát, và rủi ro chính trị, chứng khoán là tài sản tài chính mà giá trị của nó được ảnh hưởng.
• Có tính thanh khoản: Có tính thanh khoản cao hơn so với các tài sản khác, chứng khoán thể hiện khả năng mua bán trên thị trường. Khả năng chuyển nhượng của các chứng khoán khác nhau là không đồng đều.
• Có tính sinh lợi: Nhà đầu tư mong muốn nhận được thu nhập lớn hơn trong tương lai thông qua sở hữu chứng khoán, thu nhập này có thể đến từ việc chứng khoán tăng giá trên thị trường hoặc từ cổ tức được chia.

Phân loại chứng khoán

Được chia thành 3 loại phổ biến nhất, chứng khoán hiện nay là:

Chứng khoán phái sinh

Tại Việt Nam, đã có sẵn sản phẩm phái sinh mã VN30F (hợp đồng tương lai) và các loại chứng quyền, đó là dạng đặc biệt của hợp đồng quyền chọn.

Trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai, chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn.

Chứng khoán nợ

Dưới dạng trái phiếu, chứng khoán nợ thường được phát hành là chứng khoán dạng nợ, giấy tờ.

Trong trường hợp giải thể, chủ nợ của công ty được ưu tiên thanh toán, điều này được thể hiện qua chứng khoán nợ. Chứng khoán nợ là loại chứng khoán xác nhận mối quan hệ giữa chủ nợ (người sở hữu) và công ty phát hành. Đồng nghĩa với việc bạn là chủ nợ của công ty khi sở hữu chứng khoán nợ, có thể hiện số tiền cho vay, lãi suất, kỳ hạn và gia hạn.

Chứng khoán vốn

Dưới dạng cổ phiếu ưu đãi, cổ phiếu thường, chứng chỉ quỹ, chứng khoán vốn thường được phát hành.

Trong trường hợp phá sản, giải thể, cổ đông sẽ nhận được các khoản tiền còn lại khi công ty thanh toán xong các khoản nợ, biểu thị cho những nhà đầu tư sở hữu một phần công ty. Chứng khoán vốn, hay chứng khoán phổ thông, là loại chứng khoán do công ty cổ phần phát hành và được xác nhận quyền sở hữu một phần thu nhập và tài sản của công ty. Đầu tư vào chứng khoán vốn mang lại lợi nhuận và đồng thời đối mặt với rủi ro từ tình hình kinh doanh của công ty.

Chứng khoán nợ đứng đầu danh sách về mức độ rủi ro, tiếp theo là chứng khoán vốn, và cuối cùng là chứng khoán phái sinh.

Thị trường chứng khoán là gì?

Khái niệm Thị trường chứng khoán là gì?

Làm thay đổi chủ sở hữu của chứng khoán, thị trường chứng khoán (TTCK) là nơi giao dịch mua bán trao đổi các loại chứng khoán.

Loại hàng hóa đặc biệt về quyền sở hữu, thị trường chứng khoán khác biệt với thị trường các hàng hóa thông thường. Tạo ra thanh khoản cho thị trường vốn, tính thanh khoản được hình thành thông qua việc thị trường chứng khoán kết nối cung cầu, chuyển quyền sở hữu và sử dụng tài sản tài chính.

Phân loại thị trường chứng khoán

Phát triển từ lâu đời, thị trường chứng khoán là nơi tập trung hoạt động giao dịch cổ phiếu, liên quan đến người mua bán, bên môi giới, công ty phát hành cổ phiếu và chứng khoán. Hiện nay, có thể phân loại thị trường chứng khoán thành 2 loại chính:

Thị trường chứng khoán thứ cấp: Tính thanh khoản, khả năng vận hành của thị trường sơ cấp được tăng cường thông qua việc chuyển hàng hóa từ thị trường sơ cấp và bắt đầu giao dịch chứng khoán. Lợi nhuận từ việc bán chứng khoán ở thị trường thứ cấp không chỉ mang lại cho nhà đầu tư và cổ đông mà còn không tạo vốn cho nhà phát hành.

Thị trường chứng khoán sơ cấp: Lần đầu tiên chứng khoán được phát hành ra thị trường để huy động vốn là nơi mà tiền bán chứng khoán sẽ thuộc sở hữu của nhà phát hành, có thể là công ty, tổ chức hoặc chính phủ.

Nếu theo phương thức hoạt động, thị trường tập trung (nơi giao dịch chứng khoán không niêm yết) và thị trường phi tập trung (nơi giao dịch chứng khoán thông qua các nhà môi giới – công ty chứng khoán) là hai loại thị trường.

Thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu và thị trường các công cụ chứng khoán phái sinh là những loại thị trường dựa trên hàng hóa trên thị trường.

Cấu trúc tổ chức trên thị trường khoán

Cấu trúc tổ chức phức tạp của thị trường chứng khoán bao gồm các thành phần chính sau:

Công ty chứng khoán: Gửi lệnh và quản lý tài sản của nhà đầu tư là nhiệm vụ chính của các tổ chức tư vấn và môi giới chứng khoán. Dịch vụ môi giới mua bán chứng khoán và tư vấn đầu tư vào các sản phẩm chứng khoán là những gì công ty chứng khoán cung cấp. Đồng thời, họ cũng liên quan đến việc giao dịch chứng khoán.

Sở giao dịch chứng khoán: Chịu trách nhiệm đảm bảo tính minh bạch, công bằng và an toàn của giao dịch là nhiệm vụ hàng đầu của sở giao dịch chứng khoán. Là tổ chức quản lý và điều hành hoạt động giao dịch chứng khoán trên thị trường.

Công ty quản lý quỹ: Bao gồm quỹ chứng khoán, quỹ ETF (quỹ giao dịch trái phiếu), quỹ hỗn hợp và quỹ đầu tư theo ngành, các tổ chức quản lý và điều hành quỹ đầu tư.

Ngân hàng đầu tư: Mua bán chứng khoán tự tìm kiếm lợi nhuận và cung cấp các dịch vụ tài chính cho khách hàng là chức năng chính của các ngân hàng đầu tư tham gia vào thị trường chứng khoán thông qua các bộ phận riêng biệt hoặc công ty con. Thường nhóm này có thể là các công ty chứng khoán hoạt động ở mảng tự doanh, làm đại diện cho sự tham gia tích cực của họ trong lĩnh vực này.

Nhà đầu tư: Nhà đầu tư, có thể là các nhà đầu tư cá nhân, quỹ đầu tư, công ty, ngân hàng hoặc tổ chức tài chính khác, thực hiện mua bán chứng khoán trên thị trường.

Cơ quan quản lý và giám sát: Ở Việt Nam, cơ quan chịu trách nhiệm quản lý thị trường chứng khoán là Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, có vai trò giám sát và quản lý hoạt động của thị trường chứng khoán.

Tạo nên một hệ thống hoạt động trên thị trường chứng khoán, các thành phần này tương tác với nhau.

Nguyên tắc hoạt động của thị trường chứng khoán

Theo nguyên tắc quy định tại Điều 5 Luật Chứng khoán 2019, thị trường chứng khoán hiện nay đang hoạt động:

“Điều 5. Nguyên tắc hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán

1. Tôn trọng quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản trong hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán; quyền tự do giao dịch, đầu tư, kinh doanh và cung cấp dịch vụ về chứng khoán của tổ chức, cá nhân.

2. Công bằng, công khai, minh bạch.

3. Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.

4. Tự chịu trách nhiệm về rủi ro.”

Một số thuật ngữ cần biết trên thị trường chứng khoán

Để hiểu và đầu tư đúng cách khi tham gia thị trường chứng khoán, bạn cần nắm rõ một số thuật ngữ được sử dụng phổ biến. Chứng khoán là gì và có những thuật ngữ nào cần biết?

Cổ phiếu: Để xác nhận quyền sở hữu cổ phần, chứng chỉ được phát hành, thường có mệnh giá là 10.000 VND.

Cổ phần: Được chia thành các phần bằng nhau, nguồn vốn của một tổ chức.

Cổ phiếu ưu đãi biểu quyết: Cổ phiếu dạng phổ thông có giá trị phiếu biểu quyết thấp hơn nhiều so với loại cổ phiếu này.

Cổ phiếu phổ thông: Quyết định lớn của công ty được xác định bởi loại cổ phiếu này, có quyền biểu quyết và hưởng lợi ích cổ tức không cố định.

Cổ phiếu ưu đãi hoàn lại: Theo yêu cầu hoặc theo các điều kiện được xác lập, đơn vị phát hành của loại cổ phiếu này có quyền hoàn vốn bất cứ khi nào.

Cổ phiếu ưu đãi cổ tức: Quyền được trả cổ tức cao hơn so với cổ phiếu phổ thông là đặc điểm xác định của loại cổ phiếu này.

Cổ tức: Hàng năm, cổ đông sẽ nhận được khoản lợi nhuận từ công ty cổ phần, bao gồm cả cổ tức bằng tiền mặt và cổ tức bằng cổ phiếu.

Cổ đông: Sở hữu cổ phiếu là đặc điểm chung của những cá nhân/tập thể này.

Cổ tức thưởng: Tùy thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty, phần lợi nhuận sẽ được chia cho cổ đông.

Cổ tức cố định: Không phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty, phần lợi nhuận được chia cho cổ đông.

Chứng chỉ quỹ: Được phát hành bởi các quỹ đầu tư chứng khoán, đó là loại chứng khoán này.

Trái phiếu: Xác nhận nghĩa vụ nợ phải trả của tổ chức phát hành là chức năng chính của loại chứng khoán này.

HNX-Index: Thể hiện biến động giá của các cổ phiếu niêm yết trên sàn HNX là chỉ số này.

VN-Index: Thể hiện biến động giá của các cổ phiếu niêm yết trên sàn HOSE là chỉ số này.

Vốn hóa: Cổ phần của các doanh nghiệp có giá trị tổng cộng đang được niêm yết trên thị trường.

IPO: Lần đầu tiên công chúng được chứng kiến việc phát hành chứng khoán.

Khối lượng giao dịch: Trong phiên, giá trị lệnh được khớp.

Thanh khoản: Được đo lường bằng mức độ khớp lệnh, sự linh hoạt trong việc chuyển đổi giữa sản phẩm tài chính và tiền mặt thường xuyên được thực hiện.

Lợi ích của thị trường chứng khoán

Đối với nhà đầu tư

Cơ hội để tìm kiếm lợi nhuận là một trong những lợi ích chính của việc đầu tư vào thị trường chứng khoán. Thị trường này thường có xu hướng tăng theo sự phát triển của nền kinh tế hoặc tăng trưởng của các công ty. Nhà đầu tư có thể tạo ra lợi nhuận bằng cách đầu tư vào các công ty ổn định và có tiềm năng phát triển. Tuy nhiên, do đầu tư vào cổ phiếu mang theo rủi ro, việc quản lý chặt chẽ và nghiên cứu kỹ lưỡng là hết sức quan trọng trước khi tham gia thị trường.

Sự đa dạng hóa khoản tiền của nhà đầu tư có thể được thực hiện thông qua việc đầu tư vào thị trường chứng khoán, ngoại trừ các kênh như vàng, bất động sản hay gửi tiền tiết kiệm.

Đối với nền kinh tế

Tình hình hoạt động của các công ty niêm yết, được thể hiện thông qua giá cổ phiếu và các chỉ số trên thị trường chứng khoán, trở thành một phản ánh quan trọng về sức khỏe của nền kinh tế. Chính phủ, nhờ vào thị trường chứng khoán, có thể kiểm soát hiệu quả hơn cả hoạt động kinh tế và doanh nghiệp.

Các công ty niêm yết, thông qua việc công bố thông tin định kỳ và minh bạch về tình hình sản xuất kinh doanh, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng lòng tin của nhà đầu tư và người tiêu dùng. Theo quan điểm cá nhân, thị trường chứng khoán thường có độ trễ khoảng 6 tháng trong việc phản ánh tình hình kinh tế thị trường.

Đối với doanh nghiệp

Thông qua việc phát hành chứng khoán, các công ty không chỉ huy động được nguồn vốn dài hạn mà còn tạo ra kênh giao dịch tích cực với công chúng. Điều này không chỉ giúp họ thu hút đầu tư mà còn thúc đẩy sự phát triển kinh doanh một cách mạnh mẽ.

Có nên đầu tư chứng khoán hay không?

Đầu tư chứng khoán là gì?

Mua, bán, nắm giữ chứng khoán trên thị trường chứng khoán được định nghĩa là đầu tư chứng khoán theo Điều 4 của Luật Chứng khoán (Việt Nam). Tham gia đầu tư trên thị trường chứng khoán có thể là tổ chức hoặc cá nhân, tùy thuộc vào nhà đầu tư.

Thu hút nhiều nhà đầu tư, đầu tư chứng khoán mang lại cơ hội kiếm lời hấp dẫn, tuy nhiên không ít rủi ro đi kèm. Nếu bạn đang phân vân liệu có nên tham gia thị trường chứng khoán hay không? NCL STORE sẽ tổng hợp các ưu, nhược điểm của thị trường này để giúp bạn có quyết định phù hợp với bản thân.

Ưu điểm

Kênh đầu tư linh hoạt với số tiền đầu tư ban đầu thấp: Bắt đầu giao dịch trên thị trường chứng khoán không đòi hỏi nhiều vốn chỉ cần vài triệu đồng, nhà đầu tư có thể tham gia để sinh lời từ tiền nhàn rỗi. Linh hoạt hơn nhiều so với đầu tư bất động sản, tiền gửi hay ngoại hối, người chơi có thể lựa chọn từ nhiều loại hình chứng khoán khác nhau.

Khả năng sinh lời cao: Khi doanh nghiệp phát triển, nhà đầu tư hưởng lợi từ sự tăng giá của sản phẩm, cũng như từ việc chia cổ tức của công ty phát hành. Lợi suất từ đầu tư chứng khoán cũng cao hơn so với việc gửi tiết kiệm tiền vào ngân hàng.

Chứng khoán có khả năng thanh khoản cao, chỉ xếp sau tiền mặt: Được bảo vệ quyền lợi, nhà đầu tư có đảm bảo từ sàn giao dịch do Ủy ban chứng khoán nhà nước quản lý.

Nhược điểm

Rủi ro từ các ông ty môi giới kém chất lượng: Lựa chọn công ty môi giới lừa đảo, phí giao dịch cao, và khả năng rút tiền khó khăn là những vấn đề mà nhiều nhà đầu tư chưa có kinh nghiệm thường gặp. Dịch vụ hỗ trợ người chơi kém cũng là một thách thức khác mà họ phải đối mặt.

Rủi ro từ biến động thị trường: Ảnh hưởng đến sự lên xuống của giá chứng khoán và trực tiếp đến lợi nhuận của nhà đầu tư, thị trường chứng khoán biến động tùy thuộc vào tình hình chính trị thế giới, chiến tranh, lạm phát, dịch bệnh và nhiều yếu tố khác.

Rủi ro từ thông tin không minh bạch: Ảnh hưởng đến phán đoán và quyết định của người chơi, thông tin trên thị trường bị nhiễu loạn và không minh bạch.

Để tham gia chơi chứng khoán an toàn, nhà đầu tư cần tìm hiểu kiến thức về thị trường, cách chơi, và đưa ra chiến lược phù hợp. Nhìn chung, điều tất yếu trên thị trường tài chính là sự xuất hiện của rủi ro và biến động, cũng như thông tin thiếu minh bạch. Họ cũng nên lựa chọn công ty môi giới uy tín.

Nếu bạn là người thích mạo hiểm, đam mê đột phá trong cuộc sống và công việc, nhạy bén trước biến động thị trường, và có đam mê nghiên cứu cũng như nhìn ra được tiềm năng phát triển, thì có thể xem xét bắt đầu đầu tư chứng khoán. Ngược lại, nếu bạn ưa sự an toàn, ngại rủi ro, và không có nhiều kinh nghiệm trong đầu tư tài chính, có thể đòi hỏi bạn cân nhắc trước khi tham gia.

Những yếu tố cần chuẩn bị khi đầu tư chứng khoán là gì?

Vô cùng quan trọng là chuẩn bị hành trang để giúp nhà đầu tư mới bước chân vào thị trường sau khi hiểu về thị trường chứng khoán. Hành trang này cụ thể sẽ bao gồm:

Kiến thức thị trường chứng khoán: Để đầu tư hiệu quả và sinh lợi nhiều, nhà đầu tư cần chấp nhận rủi ro lớn. Do đó, việc chuẩn bị kiến thức từ cơ bản đến nâng cao về chứng khoán là quan trọng. Điều này giúp họ phân tích thị trường mỗi ngày và tối ưu hóa quá trình đầu tư.

Nguồn tài chính: Phụ thuộc vào khối lượng tài sản, mong muốn về lợi nhuận và khả năng chấp nhận rủi ro, số vốn cần thiết để đầu tư vào chứng khoán sẽ được xác định.

Thông tin kinh tế thị trường: Để tư duy và xây dựng chiến lược đầu tư hợp lý, nhà đầu tư nên theo dõi thường xuyên thông tin về chính trị, xã hội, hay kinh tế vĩ mô. Điều này giúp họ cập nhật tin tức mới nhất và đưa ra quyết định đầu tư dựa trên thông tin đầy đủ và chính xác.

Trang thiết bị giao dịch: Nhanh chóng tiến hành mua bán và trao đổi chứng khoán không đòi hỏi nhà đầu tư phải mara trực tiếp đến sàn chứng khoán. Chỉ cần sử dụng thiết bị có kết nối mạng như laptop hay điện thoại thông minh là đủ.

Những lưu ý cần nắm khi đầu tư vào thị trường chứng khoán

Với những người thận trọng, muốn có thu nhập chắc chắn hơn, trái phiếu hay chứng chỉ quỹ sẽ là loại hình ưu tiên. Ngược lại, những người ưa thích rủi ro có thể chọn lựa cổ phiếu sau khi tích lũy kiến thức cần xác định cụ thể loại hình đầu tư chứng khoán mà họ hướng đến.

Cách phân tích kinh tế vi mô, vĩ mô; cách đọc báo cáo tài chính là những kiến thức cần thiết mà bạn cần trau dồi thật kỹ trước khi tham gia thị trường chứng khoán.

Nên chọn cho mình một nhà môi giới chứng khoán giỏi và uy tín nếu bạn chưa đủ tự tin.

Phân bổ danh mục sao cho hợp lý nhất và xác định rõ về khả năng tài chính cho việc đầu tư.

Đảm bảo nguồn vốn và tránh tình trạng sa đà vào giao dịch khi ở trạng thái hoang mang bằng cách sẵn sàng cắt lỗ khi cần thiết.

Để có thể phân tích thị trường một cách chính xác, bạn luôn cần theo sát xu hướng và cập nhật tin tức liên tục trong quá trình giao dịch.

Hy vọng bài viết chứng khoán là gì? Những điều cơ bản cần biết trước khi đầu tư của NCL STORE đã giúp bạn trả lời được câu hỏi chứng khoán là gì và có nên đầu tư vào thị trường chứng khoán hay không, thông qua phần tổng hợp những kiến thức cơ bản về chứng khoán và thị trường chứng khoán.